2. روش های سوء استفاده شاه از قدرت

2. روشهاي سوء استفاده شاه از قدرت

در زمان محمدرضا شاه، قانون اساسي بهطوركامل مورد سوءاستفاده وي قرار ميگرفت و در عمل از استقلال قوا خبري نبود. هرچند سلطه شاه بر سياستهاي نظامي و خارجي آشكارتر بود; ولي همه تصميمات مهم، مانند انتصاب و بركناري نخستوزير، وزرا، صاحبان پستهاي بالا و استانداران، بهوسيله او گرفته ميشد.

در اين دوران، شاه با تفرقهانداختن ميان افراد و سازمانهاي داراي وظايف متداخل و ايجاد و تحريك دشمني و حسادت ميان آنها حكومت ميكرد. (1)

سازمانهايي مانند بازرسي شاهنشاهي ، ساواك ، نيروهاي مسلح شاهنشاهي ، دادگاههاي نظامي ، افراد ذينفوذ خاص و قدرت اقتصادي و سياسي خانواده سلطنتي در راستاي هدايت نهادهايي چون دفتر نخستوزيري، وزراي مجلس و مطبوعات در جهت منافع و خواسته شاه عمل ميكردند. گاه خود، وظايف اينها را انجام ميدادند. كابينه هيچ تصميم مهمي نميگرفت. حداكثر اينكه وزرا براي اجراي تصميمات شاه مشورت ميكردند. شاه يك نخستوزير تشريفاتي ميخواست و هويدا، كه از سال 1355 ـ 1344 اين سمت را در اختيار داشت، بهخوبي اين نقش را ايفا ميكرد.

يكي از نتايج استبداد شاه اين بود كه وزرا براي باقيماندن برسركار، هميشه ميكوشيدند وزارتخانه آنها نظر موافق شاه را جلب كند. بنابراين، هرگونه كه ميخواستند در آمار و حقايق دست ميبردند و آن را تغيير ميدادند.

با وجود اين، هر وقت شاه بهقرباني نياز داشت، گناه سياستهايش را به گردن نخستوزير يا وزرا ميانداخت و آنها را بركنار ميكرد; براي مثال هويدا مسؤول شكستهاي متوالي برنامه عمراني پنجم، مانند خاموشيهاي برق در بهار و تابستان سال 1356، معرفي شد.

از سوي ديگر، نخستوزير و وزيران، بيشتر از ميان افراد وابسته به سازمانهاي جاسوسي شاه، امريكا و فراماسونري برگزيده ميشدند. براساس يكي از نوشتهها:

ــــــــــــــــــــــــــــ

1. مثلاً هويدا بهنفوذ هوشنگ انصاري، وزير دارايي و جمشيد آموزگار، وزيركشور كه قرار بود رهبران جناح حزبرستاخيز باشند، حسادت ميورزيد. خود او دبيركل موقت حزب شده بود.

[104]

آماري كه از وابستگيهاي افراد شناختهشده هيأت وزيران، هويدا، آموزگار، شريف امامي، و ازهاري بهدست آمده،... حكايت از آن دارد كه 38% فراماسون، 24% عضو سيا و 21% عضو ساواك بودهاند. (1)